تاریخچه

یزد شهری کهن با فرهنگی ماندگار است که به‌دلیل بادگیرهای شگفت‌انگیز سر به فلک کشیده‌اش، لقب شهر بادگیرها را به آن داده‌اند. این شهر تاریخی درسال ۱۳۹۶ به‌دلیل معماری ارزشمند و بافت تاریخی و سنتی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. اتابکان یزد از مهم‌ترین عوامل پیشرفت این شهر در سال‌های گذشته بوده‌اند که ۱۴۰ سال بر یزد حکومت کردند. بافت تاریخی شهر یزد، به‌عنوان قدیمی‌ترین شهر خشتی دنیا، در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.

یزد در مسیر شاه‌راه‌های باستانی قرار داشته است و از سرزمین‌های دوردست مادها به شمار می‌رود و در طول تاریخ حکومت‌های بسیاری را به خود دیده است. همچنین، این شهر از گذرگاه‌های مهم در دوره‌های تاریخی مختلف محسوب می‌‌شد.

معنی نام شهر یزد

یزد پاک و مقدس است و از شهر یزد نیز به مفهوم شهر خدا و سرزمین مقدس یاد می‌شود. از دیگر القاب شهر یزد می‌توان به «عروس کویر» و « دارالعلم» نیز اشاره کرد.

آب و هوای یزد

استان یزد در سلسله جبال مرکزی ایران و میان پستی‌ها و بلندی‌های فراوان در کویر قرار دارد. این ناهمواری‌ها شامل پای کوه، دشت، جلگه، بیابان و مناطق کویری و تپه‌های ماسه‌ای است؛ اما ارتفاعات پوشیده از برف و یخ شیرکوه، در ادامه حیات شهر یزد و سایر شهرهای این استان، بسیار موثر است.

یزد به دو علت اساسی اقلیمی خشک دارد. دلیل اول قرار گرفتن روی کمربند خشک جهانی و دلیل دوم، دور بودن از دریاها و دریاچه‌ها و بادهای رطوبت‌زای دریایی است. وجود ارتفاعات در استان، کمی اعتدال در آب و هوای این منطقه ایجاد می‌کند.

به استثنای منطقه کوهستای شیرکوه، باقی نقاط استان اقلیمی خشک دارند. آب و هوای یزد نیز خشک و نیمه خشک است. زمستان‌ها سرد و به‌طور نسبی مرطوب و تابستان‌ها گرم و طولانی و خشک هستند. از دیگر مشخصه‌های منطقه کویری، شب‌های پرسوز و سرد زمستانی است. مردم یزد برای فرار از گرمای طاقت‌فرسای تابستان، به ارتفاعات پناه می‌برند.

با در نظر گرفتن اقلیم و آب و هوای این شهر، فصل‌های بهار و پاییز را می‌توان به‌عنوان بهترین زمان سفر به یزد در نظر گرفت.

مکان های دیدنی یزد

میدان امیر چخماق

این بنای میدان‌گاهی، مجموعه‌ای متشکل از تکیه، مسجد، حمام عمومی، آب‌انبار، خانقاه، کاروان‌سرا و قنات‌خانه است. قدمت این مجموعه به قرن نهم هجری و دوره تیموریان بازمی‌گردد. امیر چخماق از معروف‌ترین امیران در زمان تیموریان بوده است. در ضلع شمالی این میدان، آرامگاه «فاطمه خاتون»، همسر امیر چخماق قرار دارد که مشاور و همراه امیر چخماق نیز، بوده است.

تکیه امیر چخماق در میدان امیرچخماق اولین بنای به ثبت رسیده در این میدان بوده است و پس از آن، خود میدان نیز به ثبت آثار ملی رسید. این میدان در خیابان امام شهر یزد قرار دارد.

باغ بزرگ دولت آباد

در اواخر دوره افشاریه و به دست خان بزرگ سرسلسله خاندان خوانین یزد، ساخته شد. این باغ زیبا در فهرست آثار ملی ایران و همین طور در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. بادگیر عمارت این باغ، بلندترین بادگیر خشتی جهان است. در این باغ حوض‌ها، آب‌نماها و درختان انار و انگور با گل‌های زینتی فراوان، خودنمایی می‌کنند.

در قسمت ورودی باغ، هشتی بزرگی قرار دارد که در بازارچه سنتی واقع در آن، محصولات و صنایع دستی یزد را ارائه می‌کنند. عمارت بادگیر، تالار آینه وعمارت ایرانی، از اجزای مختلف این باغ هستند. این باغ در خیابان شهید رجایی در شهر یزد قرار دارد.

مجموعه خان یزد در این شهر، متشکل از بازار و حمام و میدان خان می‌شود. بازار خان طولانی‌ترین بازار شهر یزد، عرض زیادی دارد و در راسته‌های مختلف، بازارچه‌های کوچک زیادی را شامل می‌شود که بهترین آن‌ها بازارچه قیصریه است. بخش زیادی از این بازار در دوره افشاریه بنا شده است. حمام خان در قسمت دیگری از میدان خان قرار دارد و قدمت بنای آن به زمان قاجار می‌رسد. این بناها در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌اند. مجموعه خان در خیابان قیام یزد قرار گرفته است.

مسجد جامع یزد

از نمونه‌های برجسته معماری اسلامی در این شهر است. این بنا در طول سه دوره تاریخی متفاوت بنا شده و امروزه در لیست آثار ملی ایران است. پایه‌های اولیه این مسجد در زمان دوره ساسانیان بنا شده و در طی دو دوره ایلخانیان و تیموریان تکمیل و به‌شکل امروزی آن در آمده است. این مسجد در نزدیکی میدان امیر چخماق قرار دارد و از همه نقاط شهر یزد، دسترسی به آن ساده است.

آتشکده زرتشتیان محلی مقدس برای پیروان آیین زرتشتی و نیایشگاه زرتشتیان یزد است. آتش درون این آتشکده ۱۵۰۰ سال است که خاموش نشده است. این آتش برای زرتشتیان بسیار تقدس دارد. بنای این آتشکده در میان باغی زیبا و سرسبز قرار گرفته است که تفرج در آن لذت‌بخش است. این بنا در خیابان آیت‌ الله کاشانی قرار دارد.

دخمه زرتشتیان



دخمه زرتشتیان یا «برج خاموشان» در بلندی کوهی در یزد و محلی برای بردن مردار زرتشتیان بوده است. آنان مردگان خود را در این دخمه‌ها می‌انداختند و خوراک پرندگان وحشی می‌کردند، چراکه معتقد بودند، خاک عنصری پاک است و نباید با مردار آدمی آلوده شود. دسترسی به این دخمه از طریق بزرگراه کنار گذر یزد است. دخمه در نزدیکی پارک مهرآوران قرار دارد.

خانه لاری‌ها

خانه لاری‌ها با بادگیر و ۶ باب خانه، معماری کاملا ویژه خانه‌های کویری دارد. قدمت این خانه به دوران قاجار می‌رسد و آینه‌کاری‌ها و تزیینات و نقاشی‌های در و پنجره‌ها از اعیانی بودن این مجموعه در زمان حیات ساکنان آن خبر می‌دهد.

این مجموعه در جوار بناهای تاریخی دیگری مانند «مدرسه ضیائیه» یا «زندان اسکندر»، «بقعه سید گلسرخ» و «عمارت کلاه فرنگی» قرار دارد. در این منطقه از شهر یزد تجمع آثار تاریخی زیاد است و می‌توانید یک روز کامل را به پیاده‌روی و بازدید از نقاط مختلف آن اختصاص دهید.

این اثر تاریخی کهن ، ۱۰ قرن قدمت دارد و مربوط به زمان حکمرانی ایلخانان است. چاهی عمیق در وسط این مدرسه به سردابی منتهی می‌شود. مدرسه ضیائیه ابتدا کاربری زندان داشته است و از آن با عنوان زندان اسکندر نیز یاد می‌شود، اما با گذشت زمان به مدرسه تبدیل شده است. متاسفانه بخش زیادی از تزیینات و گچبری‌های زیبای آن امروزه از بین رفته است. گنبد، شبستان، بادگیر و موزه واقع در این مدرسه از دیدنی‌های این مجموعه تاریخی هستند.

پارک کوهستانی یزد

پارک کوهستانی یزد با امکاناتی نظیر دریاچه مصنوعی، شهربازی، محل چادر زدن مسافرین، آلاچیق، چمن‌کاری و پیست اسکیت و دوچرخه و ماشین‌سواری، از زیباترین فضاهای سبز و تفرجگاهی زیبا برای علاقه‌مندان است. این مجموه زیبا نیز در بزرگراه کنار گذر شهر یزد قرار دارد.

در اطراف شهر یزد کویرهای بسیار زیبا در طول سالیان اخیر توجه گردشگران را به خود جلب کرده است. حمام آفتاب، رینگ نوردی و رصد آسمان کویر در شب، خاطراتی فراموش‌نشدنی برایتان خواهند ساخت. تورهای کویرگردی زیادی در شهر یزد اقدام به بردن مسافران به کویرهای اطراف می‌کنند. کویر شباهنگ یزد در نزدیکی این شهر یکی از بهترین انتخاب‌ها است. پس از رسیدن به دروازه قرآن در جاده نصر، مسیر خاکی را ادامه دهید و پس از مدتی راندن به کمپ کویرنوردی شباهنگ خواهید رسید. شترسواری، سافاری و موتورهای چهارچرخ، از تفریحات جذاب این کویر هستند. کویرهای «کاراکال» و «ریگ زرین»، از دیگر کویرهای معروف و زیبا در اطراف یزد هستند. در نظر داشته باشید که برای بازدید از کویرها حتما از حضور راهنماهای حرفه‌ای استفاده کنید.

سوغات یزد

شهر یزد شیرینی‌هایی بسیار معروف و متنوع دارد. در سفر به یزد می‌توانید به قنادی‌های معروف و معتبر در سراسر یزد بروید و از تنوع شیرینی های آن‌ها لذت ببرید. از معروف‌ترین شیرینی‌های یزد، قطاب است که حتما نام آن را شنیده‌اید. این توپک‌ شکری کوچک با عطر هل، محبوب‌ترین شیرینی یزد است. کیک یزدی، لوز بادام، لوز بیدمشک، لوز نارگیل، نان پنجره‌ای، باقلوای یزدی،‌ پشمک یزدی،‌ حلوا ارده اردکان، سوهان خانی و شیرینی حاجی بادام نیز، از دیگر سوغات‌ یزد هستند.

انواع پارچه‌های ترمه، شمد، زیلو و دستمال یزدی، طرفداران زیادی برای سوغات دارند. ظروف سفالی و سرامیکی و قالی از برترین صنایع دستی یزد هستند و زری‌بافی در یزد، سابقه‌ای طولانی دارد.‌

غذاهای محلی یزد

یکی از معروف‌ترین غذاهای یزد خورشت قیمه نخود است که بسیار به قیمه معمولی شباهت دارد، اما در طبخ آن از نخود استفاده می‌شود. کوفته نخودچی هم از پرطرفدارترین غذاهای یزد است که به کوفته تبریزی شباهت دارد، اما با فوت و فن یزدی طبخ می‌شود. خورشت به‌آلو، غذای سنتی این شهر، مناسب برای کسانی است که به طعم‌های ملس علاقه دارند.

طبخ انواع آش‌ها در یزد پیشینه‌ای طولانی دارند. در بعضی از انواع این آش‌ها از رب انار یا آبغوره یا سرکه، به‌عنوان چاشنی استفاده می‌شود. انواع سبزیجات از مواد اصلی این آش‌ها هستند. آش شولی، آش گندم، آش شلغم، آش کلم، آش انار و آش آبغوره، نمونه‌هایی از آش‌های یزد هستند. 

اقامت در یزد

«هتل صفائیه یزد» از قدیمی‌ترین هتل های یزد و دارای پنج ستاره است. این هتل همه امکانات رفاهی و اقامتی را به‌صورت کامل دارد؛ اما در یزد تعداد هتل‌ها بسیار زیاد است و هتل‌های سه و چهار ستاره زیادی آماده ارائه خدمات به مسافران هستند.

هتل‌های لوکس: هتل‌های داد، پارسیان صفائیه، باغ مشیرالممالک، هتل بزرگ فهادان، ارگ و ملک‌التجار 

هتل‌های میان‌رده: هتل سنتی رز، هتل سنتی مهر، هتل‌های زنبق، تهرانی، جهانگردی، ملک‌التجار، رویای قدیم، خوان دو حد، هتل باغ مرشد، فیروزه، لب خندق، مظفر، اقامت‌گاه بوم‌گردی شعرباف و مشیر

هتل‌های ارزان: هتل کهن کاشانه، اقامتگاه بوم‌گردی بادگیر یزد، مهمان‌سرای بوم‌گردی خانه خشتی،‌ هتل جنگل، هتل سنتی سروش، هتل سنتی کوروش، اطلس و ثلاثی 

رستوران های یزد

رستوران‌های اصیل و سنتی در شهر یزد طرفداران زیادی دارند. از معروف‌ترین آنها می‌توان به «تالار یزد» و «رستوران ملک التجار» اشاره کرد که انواع غذاهای سنتی و اصیل و دیگر غذاها را به مسافران و مشتریان عرضه می‌کنند. برای خوردن غذا در این رستوران‌ها دیر نکنید، زیرا به‌دلیل استقبال فراوان از این رستوران‌های با کیفیت، غذاها زود به اتمام می‌رسند. در اطراف بازار اصلی و خانه لاری‌ها نیز، رستوران‌های محلی و با کیفیت می‌توانید به‌وفور پیدا کنید. اگر در اقامتگاه‌های بومگردی اقامت دارید، می‌توانید از طعم بی‌نظیر غذاهای محلی در آن‌ها نیز بهره ببرید.

فرهنگ و آداب و رسوم مردم یزد

بیشتر مردم یزد مسلمان و شیعه دوازده‌ امامی هستند و گروه بزرگی از زرتشتیان ایران در یزد زندگی می‌کنند. مردم یزد به زبان پارسی با لهجه یزدی و پیروان آیین زرتشت در میان خود به زبان بهدینی سخن می‌گویند. گویش یزدی بخشی از پارسی دری است.

مردم یزد در آستانه جشن‌ها و اعیاد و همین طور عزاداری‌ها، مراسم ویژه‌ای دارند. «فال کوزه» از معروف‌ترین رسوم قدیمی رایج میان بانوان یزدی است و با شعرخوانی برگزار می‌شود. در این مراسم بانوان برای انجام کارها نیت می‌کنند و به شیوه‌ای سنتی فال می‌گیرند.

جشن‌های نزدیک به ایام نوروز نیز میان مردم یزد رنگ و بوی خاصی دارد. یکی از این رسم‌ها، انداختن سکه در کوزه‌های قدیمی و پرت کردن آن کوزه از بام خانه‌ها است. سکه‌ها به افراد نیازمند می‌رسد و به این ترتیب مردم اعتقاد دارند که کهنگی از آن‌ها دور می‌شود. آتش روشن کردن بر بام خانه‌ها در شب سال نو و اسفند دود کردن نیز،‌ میان مردم یزد متداول است.

مراسم مذهبی نیز در شهر یزد باشکوه خاصی برگزار می‌شود. حسینیه شهر یزد به‌صورت یک‌پارچه میزبان مردم این شهر است و همه مردم با هم در مراسم مذهبی شرکت می‌کنند.

شھر یزد تقریبا در تمام ایام سال، شاھد برپایی مجالس روضه‌خوانی است. نخل‌برداری در دهه اول و در دھه آخر ماه صفر از آیین‌های مذهبی این سرزمین است. سینه‌زنی مردمان یزد نظم ویژه‌ای دارد. کتل بستن نیز از دیگر آیین‌های مذهبی این منطقه است که اسب زین كرده‌ای که معمولا با شال ترمه یا ابریشمی به نحو خاصی آذین شده است، در جلو دسته سینه‌زنی حركت می‌کند.

راهنمای سفر به یزد

برای سفر به یزد، گزینه‌های مختلفی پیش روی شما است. شهر یزد به‌دلیل قرار گرفتن در مرکز ایران، دسترسی مناسبی برای بیشتر شهرهای ایران دارد. از هر شهری در ایران قصد سفر به این منطقه را دارید، می‌توانید از راه‌های هوایی یا زمینی اقدام کنید.

اگر زود رسیدن به مقصد برای شما اولویت دارد و قصد سفر هوایی به یزد را دارید، فرودگاه شهید صدوقی یزد به همه شهرهای بزرگ پرواز دارد. این فرودگاه در ۱۰ کیلومتری شمال غربی شهر یزد و دهستان فجر قرار گرفته است.

چنانچه قصد سفر زمینی به یزد را دارید، از شهرهای مختلف ایران، اتوبوس‌های بین شهری به پایانه مسافربری یزد در تردد هستند. اگر ساکن تهران هستید، با مراجعه به پایانه مسافربذی جنوب می‌توانید از این سرویس‌ها استفاده کنید. سفر ریلی به یزد نیز امکان‌پذیر است، زیرا خط راه‌آهن یزد به شهرهای مختلف دسترسی مناسب دارد. از تهران به یزد قطارهای معمولی و تندرو، تردد می‌کنند.

در صورتی‌که قصد سفر به یزد با خودروی شخصی را دارید، بسته به محل اقامتتان، می‌توانید بهترین مسیر را انتخاب کنید. شهر یزد با قرارگیری در مرکز ایران، دسترسی مناسب و آسانی را به بسیاری از شاه‌راه‌های اصلی کشور دارد. اگر ساکن پایتخت هستید، فاصله تهران تا یزد ۶۲۰ کیلومتر است و برای رسیدن به این شهر می‌توانید از مسیر اتوبان قم و گذشتن از شهرهایی مانند کاشان، اردستان، نائین و میبد، به یزد برسید. 

اگر از ساکنان شرق ایران هستید، جاده طبس به یزد، به‌عنوان مسیر اصلی ارتباطی با یزد پیش روی شما است. چنانچه در بخش‌های جنوبی کشور مانند استان‌های هرمزگان یا بوشهر اقامت دارید، می‌توانید از طریق شهرهای شیراز یا سیرجان به این شهر تاریخی سفر کنید.

اگر از ساکنان غرب کشور و از اهالی استان‌هایی هم‌چون کردستان و ایلام و چهارمحال و بختیاری هستید، برای سفر به یزد گذر از اصفهان را در پیش بگیرید و اگر از شمال غرب ایران راهی یزد هستید، می‌توانید با گذر از تهران، مسیر اتوبان قم- کاشان- نائین را در پیش بگیرید تا به شهر بادگیرها برسید.